BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1- Bu Yönetmelik, elektrik kuvvetli akım tesislerinin kurulmasının,işletilmesinin ve bakımının can (insan hayatı) ve mal emniyeti bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.
Aşağıdaki tesisler bu Yönetmeliğin kapsamına girmez:
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki tesisler,
- Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme ve cer hatları,
- Maden işletmelerindeki elektrik tesisleri.
Ancak, elektrikle ilgili öteki yönetmeliklerde karşıt bir hüküm bulunmadıkça bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
İlgili Türk standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte bulunmayan hükümler için EN, HD, IEC, VDE gibi standartlar göz önüne alınır.
Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir.
Herhangi bir tesisin bu Yönetmelik kapsamına girip giremeyeceği konusunda bir kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bu konuda vereceği karar geçerlidir
Uzaklıklar
Madde 44-a) Hava hatlarında iletkenler arasında alınması gerekli en küçük uzaklıklar aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:
1) Malzeme, kesit, salgı ve anma gerilimleri aynı olan, aynı ya da farklı yatay yüzeylerde bulunan iletkenler arasındaki en küçük (D) uzaklığı aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.
D= k. (Fmak + 1)üssü1/2 + (U/150)
Burada;
D: Direk üzerinde iletkenler arasındaki uzaklık (m)
k: Bir katsayı olup bu katsayı alçak gerilimde 0,35 yüksek gerilimde 0,50 alınacaktır.
Fmak: Hesaplanan direğin en büyük açıklığına ilişkin en büyük salgı (m)
l: Taşıyıcı zincir izolatörün uzunluğu (m) (Mesnet izolatöründe 1=0 alınacaktır.)
U: Hattın fazlar arası anma gerilimi (kV)
2) Bir direk üzerinde birden fazla sistem bulunursa ve bunlarda malzeme, kesit, salgı ve anma gerilimleri farklı ise, bu iletkenler arasında alınacak en küçük "D" uzaklığı, her devrenin kendi salgı ve gerilimlerinin madde 44-a/1'de verilen formülde yerine konması ile bulunacak değerlerden en büyüğüne eşit olacaktır.
b) Konsol ve travers boyları ile bunlar arasındaki uzaklıklar madde 44-a/1 yada a/2'deki gibi hesaplanmakla birlikte ayrıca aşağıda belirtildiği gibi çizilecek iletken salınım diyagramlarına (Şekil-8'e bakınız.) göre gerilim altındaki iletkenler arasındaki uzaklığın (U/150) m.den daha az olmadığı doğrulanacaktır. Bu uzaklık 0,20 m 'den az olamaz.
Bu salınım diyagramları, +5Cø ve %70 rüzgar yükü ile bölgenin en büyük sıcaklığında ve %42 rüzgar yükünde çizilecektir.
İletken salınım kontrolünde en büyük sapma açısı (alfa), 50ø'ye kadar (alfa)/4, 50ø-62ø30'a kadar 12ø30' sabit ve 62ø30'dan büyük sapma açılarında ise iletken salınımları arasında (alfa)/5'e kadar bir açısal kayma varsayılarak gerekli doğrulamalar yapılacaktır.
Bu madde yalnızca yüksek gerilimli büyük aralıklı hatlara uygulanır.
c) Yukarıda hesaplanan konsol ve travers boyları ile bunlar arasındaki uzaklıklar ayrıca kamçılanma kontrolü yapılarak doğrulanacaktır.
Bir direkte birbirinin üstünde bulunan iletkenlerden, alttaki iletkenin üzerindeki buz yükünün birdenbire düşmesinden sonra, alttaki iletkenin düşey düzlemde bir sıçrama yapacağı varsayılarak sıçramadan sonra üstteki buzlu iletkene uzaklığı (U/150) m.den az olmayacaktır. Bu uzaklık 0,20 m .'den az olamaz.
Bu madde yalnızca yüksek gerilimli büyük aralıklı hatlara uygulanır.
d) Aynı direk üzerinde bulunan yüksek ve alçak gerilimli iletkenlerin bağlantı noktaları arasındaki düşey uzaklık en az 1,5 m . olacaktır.
e) Alçak gerilimli küçük aralıklı hatlarda iletkenler arasındaki uzaklık 0,40 m . den az olmayacaktır.
Bu uzaklıklar aşağıdaki durumlarda küçültülebilir:
- Gerilimleri birbirine eşit olan aynı faz iletkenlerinde,
- İletkenlerin birbirine değmemesi için gerekli güvenlik önlemleri alınmış olan hatlarda
f) Hat iletkenleriyle topraklanmış metal bölümler arasındaki uzaklık en az (U/150 + 0,05) m. olacaktır. Bu uzaklık yüksek gerilimli hava hatlarında 0,20 m .den, alçak gerilimli hava hatlarında da 0,05 m .den az olamaz.
U: Fazlar arası anma gerilimidir (kV).
g) Toprak iletkeni ile faz iletkenleri arasındaki uzaklık, toprak iletkeninin faz iletkenlerini yıldırıma karşı maksimum 30ø'lik açı altında koruyabileceği biçimde hesaplanacaktır.
h) İletkenlerin 46 ncı maddeye göre hesaplanan en büyük salgılı durumda üzerinden geçtikleri yer ve cisimlere olan en küçük düşey uzaklıkları Çizelge-8'de verilmiştir.
i) Hava hattı iletkenleri ile yanından geçtikleri yapıların en çıkıntılı bölümleri arasında, en büyük salınım konumunda en az Çizelge-5'te verilen yatay uzaklık bulunmalıdır.
Çizelge 5- Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi kV | Yatay uzaklık m |
0-1 (1 dahil) | 1 |
1-36 (36 dahil) | 2 |
36-72,5 (72,5 dahil) | 3 |
72,5-170 (170 dahil) | 4 |
170-420 (420 dahil) | 5 |
k) Yüksek gerilim hatları, hatlara rastgele dokunmayı önleyecek önlemler alınmak koşulu ile elektrik işletme yapılarına tespit edilebilir.
l) Yapıların yanından geçen ya da tespit edilmiş bulunan alçak gerilim hatları herhangi bir aygıt kullanmaksızın rastgele dokunulmayacak biçimde tesis edilmelidir.
m) Elektrik kuvvetli akım tesislerinin civarlarındaki diğer tesislere olan yaklaşım mesafeleri Çizelge-6'da verilmiştir.
n) İletken çekimini ve hat güvenliğini bozan bütün ağaçlar budanmalı ya da kesilmelidir. Meyve ağaçlarının kesiminden olabildiğince kaçınılmalıdır.
Hat iletkenlerinin en büyük salınım konumunda ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları Çizelge-7'de verilmiştir.
Çizelge-7 Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi kV | Yatay uzaklık m |
0-1 (1 dahil) | 1 |
1-170 (170 hariç) | 2,5 |
170 | 3,0 |
170-420 (420 dahil) | 4,5 |
Madde 46-a) İletkenlerin en büyük zorlanmaları:
1) Hava hatlarında kullanılacak iletkenlerin en büyük çekme zorlanmaları, iletkenin kopma dayanımının %45'ini geçmeyecektir.
2) Hava hatlarında kullanılacak iletkenlerin +15øC'da rüzgarsız durumda çekme zorlanmaları iletkenin kopma dayanımının %15'ini geçmeyecektir. Ancak titreşimi söndürücü önlemler alındığında bu değer %22'ye kadar arttırılabilir.
3) Küçük aralıklı hatlarda (müşterek direkli hatlar dahil), 10 mm2 kesitli bakır iletkenler için 12 kg/mm2 ve 21 mm2 alüminyum iletkenler için 7 kg/mm2'lik en büyük çekme gerilmesi esas alınarak +5øC için hesaplanan salgılara paralel olacak şekilde öteki iletken gerilme ve salgılarına göre hazırlanacak çizelgeler kullanılacaktır. Büyük aralıklı hatlarda -5øC'da iki
kat buz yükü alınarak askı noktalarında iletkenin en büyük gerilmesinin, kopma dayanımının %70'ini aşmadığı doğrulanacaktır.
Çizelge-8 Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda üzerinden geçtikleri yerlere olan en küçük düşey uzaklıkları
İletkenlerin üzerinden geçtiği yer | Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (kV) 0-1 (1 dahil) 1-17,5 36 72,5 170 420 En küçük düşey uzaklıklar (m) | |||||
Üzerinde trafik olmayan sular (suların en kabarık yüzeyine göre) | 4,5* | 5 | 5 | 5 | 6 | 8,5 |
Araç geçmesine elverişli çayır, tarla, otlak vb. | 5* | 6 | 6 | 6 | 7 | 9,5 |
Araç geçmesine elverişli köy |ve şehir içi yolları | 5,5* | 7 | 7 | 7 | 8 | 12 |
Şehirlerarası karayolları | 7 | 7 | 7 | 7 | 9 | 12 |
Ağaçlar | 1,5 | 2,5 | 2,5 | 3 | 3 | 5 |
Üzerine herkes tarafından çıkılabilen düz damlı yapılar | 2,5 | 3,5 | 3,5 | 4 | 5 | 8,7 |
Üzerine herkes tarafından çıkılmayan eğik damlı yapılar | 2 | 3 | 3 | 3,5 | 5 | 8,7 |
Elektrik hatları | 2 | 2 | 2 | 2 | 2,5 | 4,5 |
Petrol ve doğal gaz boru hatları | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
Üzerinde trafik olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar suların en kabarık düzeyinden geçebilecek taşıtların en yüksek noktasından ölçülecektir.) | 4,5 | 4,5 | 5 | 5 | 6 | 9 |
İletişim (haberleşme) hatları | 1 | 2,5 | 2,5 | 2,5 | 3,5 | 4,5 |
Elektriksiz demiryolları (ray demirinden ölçülecektir) | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | 10,5 |
Otoyollar | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 |
(*) Yalıtılmış hava hattı kabloları kullanıldığında bu yükseklik değerleri 0,5 m . azaltılacaktır.
Çizelge-6 Elektrik kuvvetli akım tesislerinin civarındaki tesislere olan en küçük yaklaşım mesafeleri (m)
Tesis Türü | Yeraltı Kabloları İle | Enerji Nakil Hatları İle | Topraklama Sistemleri İle | ||||
Yan yana veya paralel olma mesafeleri (m) 0-170 kV | Birbiriyle kesişme hali mesafeleri (m) 0-170 kV | Yan yana veya paralel olma hali (Dış iletkenin max.salınımlı izdüşümü ile boru ekseni) mesafeleri 0-72 kV 72-420kV (72 kV dahil) | Birbiriyle kesişme hali(direk ayağına) mesafeleri(m) 0-72kV 72-420kV (72 kV dahil) | Direk veya diğer elektrik topraklamaları ile olan mesafeleri (m) 0-420 kV | |||
Doğal Gaz Ve Petrol Boru Hattı(LNG, LPG dahil) | 0.6* | 0.4* | 4(10***) | 10(30***) | 3 | 10 | 2** |
* Zorunlu hallerde yöre ve özel şartlar karşısında bu mesafeler alınacak bazı tedbirlerle yukarıda belirtilen mesafelerin yarısına kadar küçültülebilir. Yeraltı kablosu ile gaz ve petrol boru hattı arasında izole PVC veya PE gibi maddeler konulmalıdır. Bu gibi maddelerin boyutları, et kalınlığı en az 5 mm . olmak şartı ile:
a) Kesişme halinde gaz veya petrol boru hattı çapının 2 kat genişlik ve kesişim iz düşümlerinin iki kat uzunluğunda,
b) Paralel gitme halinde gaz veya petrol boru hattı çapının 2 kat genişliğinde ve normal paralellik mesafesi kadar uzunlukta olmalıdır.
Elektrik tesisleri topraklamaları ile gaz veya petrol boru hattı tesisleri veya topraklamaları kesişiyor veya aralarındaki uzaklık 2 metreden az ise, topraklama iletkeninin her iki tarafı gaz veya petrol borusu üzerindeki kesişme noktasından itibaren 2'şer metre olmak üzere veya boru hattındaki temas gerilimi 50 volt'tan az olacak şekilde izole edilmelidir.
Basınç yükseltme (pompa-kompresör), basınç düşürme ve dağıtım istasyonları gibi boru hattı bölümlerinin yeryüzünde erişilebilen teçhizatlarına vb. kısımlarına olan en küçük yaklaşım mesafeleridir.
NOT: ENH direklerinin demiryolu ve karayoluna olan en yakın yatay uzaklığı, metre olarak, hangisi daha büyükse; ya direğin toprak üstü tüm boyundan 2 metre daha büyük, ya da karayolu veya demiryolu istimlak sınırının dışında olmalıdır. GSM baz istasyonu kulelerinin, elektrik kuvvetli akım tesislerine olan en yakın yatay uzaklığı, kulenin toprak üstü boyundan 2 metre daha büyük olmalıdır. Ayrıca "Mobil Telekomünikasyon Şebekelerine Ait Baz |İstasyonlarının Kuruluş Yeri, Ölçümleri, İşletilmesi ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik" hükümlerine de uyulur.
b) Büyük aralıklı hatlarda iletkenlerin çekme gerilmelerini ve bu gerilmelere ilişkin en büyük salgıları hesaplamak için aşağıdaki varsayımlar ayrı ayrı göz önüne alınacaktır:
1) İletken,
1. Bölgede -10øC
2. Bölgede -15øC
3. Bölgede -25øC
4. ve 5. Bölgelerde -30øC
sıcaklıkta rüzgarsız ve buzsuz olarak bulunmaktadır.
2) İletken üzerinde -5øC sıcaklıkta Çizelge-9'daki buz yükleri vardır.
3) 1. Bölgede 50øC
2. Bölgede 45øC
3., 4. ve 5. Bölgelerde 40øC sıcaklıklarda rüzgar esmediği varsayılacaktır.
4) İletkenler üzerine -5øC sıcaklıkta, yatay ve hatta dik yönde rüzgar estiği varsayılacaktır. Rüzgar kuvveti Madde 48-b/1'de belirtildiği biçimde hesaplanacaktır.
c) Özel durumlar:
1) Hat birden fazla bölgeden geçiyorsa, her bölgedeki hat bölümü o bölgeye ilişkin değerlerle hesaplanacaktır.
2) Direkler üzerinde malzeme ve kesiti farklı iletkenlerin bulunması durumunda direk açıklığı, en küçük açıklığı veren iletkene göre saptanacaktır.
3) 1. Bölgede bulunup yükseltisi (kotu) 600 m .'yi aşan arazideki hatların hesabı 2. Bölge koşullarına, 2. Bölgede bulunup yükseltisi 900 m .'yi aşan arazideki hatların hesabı 3. Bölge koşullarına ve 3. Bölgede bulunup yükseltisi 1600 m .'yi aşan arazideki hatların hesabı 4. Bölge koşullarına göre yapılacaktır. Bu durumda madde 46-c/1 de göz önüne alınmalıdır. Küçük aralıklı alçak gerilim hatlarında arazi yükseklik farkları göz önüne alınmaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder